Cem Çelik – Leda Danışmanlık : Ayvalık, Şubat 2022

Nesnelerin Internet’i İngilizce’den (Internet of Things ) tercüme edilerek gündelik dilimize giren teknik bir terim olup, İngilizce kısaltması olan IoT Türkçe’de de yaygın olarak kullanılmaktadır. IoT terimi ilk defa 1999 yılında bilgisayar bilim insanı Kevin Ashton tarafından kullanılmıştır. Nesnelerin Interneti; fabrikalarda, altyapı tesislerinde, şehirlerde, evlerde, kişisel kullanımdaki bütün ekipman, tezgah, araç, eşya ve tesisleri Ölçebilir + Bağlanabilir + Zeki olarak tasarlanmış küçük aygıtlarla donatılmasına gerek duyar. Mimarinin Uç bölgesinde yer alan bu IoT aygıtları birbirleriyle, yakınlarındaki bilgisayarlar ve Internet üzerinden eriştikleri Bulut sunucularla çoğu zaman kablosuz olarak iletişim kurarlar. Bütün bileşenler birbirleriyle veri alışverişi yaparlar, analizler çerçevesindeki otomasyon kararlarını verirler, bilgileri kullanıcılarla paylaşır ve depolarlar.

İlk önce RFID teknolojisini kullanan etiketlerle envanter takibi için kullanılan IoT uygulamaları daha sonra akıllı buzdolabı denemeleriyle ev aletleri üzerinden de denenmiştir. IoT ‘ye önemli ivmeyi IBM‘in 2008 yılında başlattığı Akıllı Dünya (A Smarter Planet) kampanyası kazandırmıştır. Akıllı Dünya, şehir alt yapısı, elektrik-gaz sayaçları, ulaşım ve güvenliğe uzanan geniş kapsamında IoT ve bulut teknolojilerini kullanır. Akıllı Dünya vizyonuna Çin Sensing China ile katılmıştır. Bu teknoloji dalgası Akıllı Şehirler olarak ülkemiz dahil dünyanın birçok metropolünde sürmektedir.

IoT teknolojilerinin üretim süreçlerinde de kullanıma alınmasıyla 2011 yılında Almanya’da tanımlanan Endüstri 4.0 girişimi olmuştur. Avrupa Endüstri 4.0’ı Horizon 2020 ile genel bir inovasyon çatısına dönüştürürken, ABD AMP 2.0 programını duyurmuştur.

Endüstri 4.0 akımına paralel olarak, 2010’un son yıllarından başlayarak bütün dünya ülkeleri hükümetler düzeyinde tarım, sağlık, turizm gibi hemen her sektör Dijitalleşme konusunda yatırım yapmaya başlamıştır. Bu akım günümüzde güçlenerek sürmektedir.

Nesne : Ölçebilir + Bağlanabilir + Zeki

Nesnelerin Interneti tanımına yaygın kullanılırlık sağlayan Akıllı Gezegen vizyonunda nesnelerin üç temel özelliği sağlaması öngörülmüştür:

1. Ölçebilir
2. Bağlanabilir
3. Zeki

Bu temel özellikleri başlangıçta Internete bağlanabilir bir termostat, sayaç gibi basit IoT aygıtları sağlarken, Endüstri 4.0 ile robotlar, otomatik güdümlü araçlar gibi daha karmaşık makinalarda IoT evrenine katılmışlardır. Evimizdeki buzdolabı, fırın, kombi, klima gibi bir çok ev aleti uzun süredir IoT ağında yer alabilmektedir.

Farkına varmadan akıllı cep telefonu (ölçebilir, bağlı ve akıllı) kullanan bütün insanlar da Internete sağladıkları konum, görüntü ve sosyal medya paylaşımlarıyla Nesnelerin Internetinin bir parçası haline gelmiştir. Evcil ve çiftlik hayvanlarımız da sağlık, konum takibi amaçlarıyla bu ağa katılmışlardır. Canlıların Internete katılımı Giyilebilir Teknojilerle derinleşerek süreklilik kazanacak şekilde gelişmektedir.

Zeki IoT aygıtları artık daha da zeki

İlk geliştirilen IoT aygıtları sadece basit karşılaştırmalar yapıp, temel otomasyon algoritmalarını gerçekleştirecek kadar bir Zekayla donatılmasına rağmen zeki olarak adlandırılıyordu. Bu tür aygıtlar karmaşık kontrollerdeki yetersizlikleri nedeniyle Kenar (IoT aygıtı yakınlarındaki) Bilgisayarlarına ve daha ileri kararlar için de Bulut Sunucularına gerek duymaktalar. Temel özellikleri olan Bağlanabilirlik işlevleriyle bu katmanlara yaptıkları veri aktarımı yardımıyla krıtik karar süreçlerini tamamlayabilmektedirler. Son yıllarda bağlanabilirlik becerileri 5G teknolojileriyle daha da üst seviyeye çıkmaktadır.

Kenar ve bulut sunucularda toplanan yüksek hacimli veriler bilişim sektöründe uzun süredir sadece özel uygulamalar için kullanılan Yapay Zeka (AI) teknolojilerinde farklı yönelimlerin gelişmesine ve kullanımın yaygınlaşmasına neden oldu. Bu eğilim 2018 yılında sektör liderleri tarafından fark edilince AIoT kısaltması ortaya çıktı. Yapay Zeka kısaltımı olan AI ile IoT kısaltmasının birleşimi olan AIoT‘nin açılımı biraz zorlamayla Nesnelerin Yapay Zekası (Artificial Intelligence of Things) olarak tanımlandı.

Makine Öğrenmesi (Machine Learning) ve Derin Öğrenme (Deep Learning) tekniklerinin Kenar ve Bulut bilgisayarlarda kullanımı yaygınlaşmaya, uygulama teknikleri ise standartlaşmaya başladı. Son yıllarda artık Uç’ta yer alan IoT aygıtlarında da bu tekniklerin kullanımı başladı. Özetle IoT aygıtları ve uygulamaları daha zeki (akıllı) bir hale geldi.